Harcerstwo na ziemiach polskich rozpoczęło swoją działalność już w 1911 r, obejmując niemal cały zabór austriacki i rosyjski, a następnie pruski. Początkowo samorzutnie tworzyły się drużyny, a dopiero później otrzymywały ramy organizacyjne dzięki pomocy “Sokoła”, “Zarzewia” i “Eleusis”. Kolebką ruchu Harcerskiego był Lwów, stolica Galicji. Równolegle drużyny powstały w Krakowie i Tarnowie oraz innych miastach.
Pierwsze doniesienia o Ruchu, dotarły do Dębickiej młodzieży już w listopadzie 1911r, za pośrednictwem lwowskiego czasopisma “Skaut”. Wtedy to w gimnazjum w Dębicy (dzisiejsze I LO) utworzyły się samorzutnie dwa zastępy męskie.
W marcu 1912 r przybył delegat Związkowego Naczelnictwa Skautowego we Lwowie, Michał Affanasowicz. Został on powitany na dworcu przez 8 zastępów skautowych, ale nigdzie nie mógł znaleźć drużynowego, ponieważ harcerze go nie posiadali. Zorganizował on więc im czterogodzinne ćwiczenia polowe i utworzył I Drużynę Skautową podległą Związkowemu Naczelnictwu Skautowemu we Lwowie. Przeprowadził następnie szereg rozmów z władzami lokalnego “Sokoła” oraz władzami szkolnymi, lecz nie znalazł nikogo, kto zgodziłby się objąć drużynę. Chłopcy podzielili się na 9 zastępów i nadal pracowali sami. Dopiero po czasie opiekę nad drużyną zgodzili się sprawować: z ramienia “Sokoła” prof. Stanisław Wiśniewski oraz nauczyciel gimnastyki, Kazimierz Klamut.
We wrześniu 1914 r rozpoczęła się inwazja rosyjska na tereny Dębickie. Trzydziestu skautów wraz ze swoim drużynowym prof. Tadeuszem Gawrysiem wstąpiło do Legionów. Część starszej młodzieży została powołana do wojska Austriackiego. Codzienna praca skautowa została zdezorganizowana.
W czasie wojny drużynę reaktywowano w 1915 r, posiadała wtedy 4 zastępy pracujące pod kierownictwem prof. Jana Kozłowskiego. Dopiero w 24.10.1917 Reaktywowano ją na dobre i przyjęła imię Mieczysława Romanowskiego, poety z czasów romantyzmu. Działała ona pod przewodnictwem Antoniego Chowańca. Zbiórki odbywały się w dwóch zastępach (“Czajkach i “Lisach”), a Drużyna posiadała własną izbę w Gimnazjum. Od 1919 r wydawano nawet własne czasopismo pt. “Harcerz Dębicki”
W 1923 r powstały dwie nowe drużyny: I Drużyna Harcerek im. E. Plater (drużynową Janina Korpanty) oraz II Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego (drużynowym Stanisław Lachman). Powstało także Towarzystwo Przyjaciół Młodzieży w Dębicy, powołane specjalnie do opieki nad drużynami Harcerskimi. Od 1925 r I Drużyna Harcerska posiadała Sztandar.
W listopadzie 1925 r, rozkazem Krakowskiej Komendy Chorągwi Harcerzy L.48 utworzony został w Dębicy Hufiec Harcerzy, a komendantem został prof. Jan Szczerba. Ustalono także stroje dla drużyn. Kapelusze i Krawatki; w I Drużynie Harcerskiej – niebieskie, w II Drużynie Harcerskiej – Granatowe. W 1926 r. pojawiła się gromada Wilcząt przy I Drużynie Harcerskiej. W 1929 r drużynowa I Drużyny Harcerskiej żeńskiej - Jadwiga Stanowska, pozyskała środki na sztandar drużyny. W tym samym roku, w sierpniu utworzono II drużynę Harcerską im. Jerzego Żuławskiego, dębickiego poetę i legionistę. Pierwszym drużynowym IIDH został Franciszek Klimek. Niestety w 1930 r z niewiadomych przyczyn hufiec męski się zmniejszył i posiadał tylko dwie drużyny i gromadę (razem 115 członków)
W 1931 I Drużynę Harcerską męską obejmuje Jan Kita i zakłada zastęp żeglarski.
Od 1933 r powstały dwie nowe drużyny żeńskie, dzięki czemu można było utworzyć hufiec żeński, na czele którego stanęła dh. Anastazja Wolska. Hufiec męski powiększył się o gromadę zuchów, dzięki czemu liczył trzy drużyny i dwie gromady. W styczniu 1934 r powstaje I Żeglarska Drużyna Harcerzy im. Mariusza Zaruskiego, objęta przez Józefa Steca. Rok później w 1935 r, na jubileuszowy zlot w Spale wyjechało 33 harcerzy z Dębicy, a 8 druhów z Drużyny żeglarskiej pod przewodnictwem Józefa Steca popłynęło na zlot kajakami. W tym samym roku powstała IV drużyna Harcerska im. Waleriana Łukasińskiego (drużynowym Jan Leśniowski). W 1936 powstało tzw. “gniazdo” harcerskie (odpowiednik szczepu) im. T. Kościuszki, w którego skład weszły: Krąg Starszo-Harcerski, I drużyna Harcerska oraz gromada zuchowa “cowboye”. Kierownikiem został phm Jan Kita.
We wrześniu 1939 r. Wybuchła wojna. Ostatni drużynowy I Dh-rzy, HO Zdzisław Kassube w kronice drużyny napisał, że praca drużyny została przerwana, zaś sztandar spalono, a pieczęć zaginęła. Dębickie Harcerstwo przeszło ostatecznie do podziemia przyjmując kryptonim Dębickie Szare Szeregi, których komendantem został phm Jan Kita.
Materiał opracowali członkowie 55 DDW "GAWRA" im. Dębickich Sybiraków na podstawie książki Marii Żychowskiej "Harcerstwo Dębickie 1911-1939"
